Op 28 september namen twee restauratoren van het Street Art Museum Amsterdam (SAMA) een aantal werken van kunstenares Sandrine Boulet onder handen. De stukken dateren uit 2017 en waren toe aan hun eerste onderhoudsbeurt. Niet geheel toevallig valt die samen met de voorbereidingen voor een nieuwe audiotour over straatkunst waar Spot en SAMA op dit moment aan werken. Genoeg reden dus voor een interview met een van de restauratoren.
Wie ben je en waar kom je vandaan?
Ik ben Lívia Vereščáková en ik kom uit Sečovce, een klein plaatsje in Slowakije. Op dit moment volg ik een opleiding beeldende kunst om mijn eigen stijl als kunstenaar te ontwikkelen, en hiervoor heb ik kunstconservering en -restauratie gestudeerd. Tijdens de coronacrisis kreeg ik via Erasmus+ de kans om twee maanden stage te lopen bij SAMA, om te ervaren hoe het is om als onafhankelijk kunstenaar te werken en om meer te leren over het reilen van zeilen bij onafhankelijke musea zoals SAMA. Mijn droombestemming was Amsterdam – ik voelde me aangetrokken tot de rijke culturele geschiedenis van de stad en de artistieke vrijheid die je hier vindt.
Waarom ben je op Schiphol?
Ik ben hier om vier kunstwerken van Sandrine Boulet te restaureren. Ze zijn in 2017 geplaatst, en dit is de eerste keer dat SAMA de stukken een opknapbeurt geeft. Het interessante aan Sandrine Boulet is dat ze geen ‘klassieke’ straatkunst maakt – ook al wordt ze door de media vaak in die hoek geduwd. Veel van haar werk komt digitaal tot stand, aan de hand van foto’s van scheuren in het wegdek of onkruid op de plek waar het stuk moet komen. Die elementen verwerkt ze vervolgens met behulp van Photoshop in het uiteindelijke werk.
Toen Sandrine in 2017 op Schiphol was, kwamen de expertise en kennis van SAMA haar goed van pas. Bijvoorbeeld op het gebied van buiten werken en met betrekking tot de toepassing van verschillende technieken. En omdat we zo nauw hebben samengewerkt aan het begin van dit project, weten we hoe de stukken tot stand zijn gekomen. Het feit dat de kunstwerken redelijk eenvoudig zijn, maakt het ook makkelijker om ze te restaureren. Dat geldt bijvoorbeeld niet voor de werken van Orticanoodles of Btoy – die zijn complexer en kunnen eigenlijk alleen door de oorspronkelijke kunstenaars worden gerestaureerd. En gelukkig was Sandrine tevreden met ons werk!
Zijn er verschillen tussen het restaureren van straatkunst en het restaureren van een traditioneel schilderij?
Als ik deze straatkunstwerken op Schiphol vergelijk met de klassieke barokschilderijen die ik een paar jaar geleden heb gerestaureerd, merk ik wel een groot verschil qua techniek en moeilijkheidsgraad. Als je een zeldzaam klassiek schilderij restaureert, moet je een analyse maken van het hele stuk om erachter te komen welke technieken en materialen de kunstenaar heeft gebruikt. In die zin zijn de stukken hier veel simpeler. En omdat ze zoveel vrijheid en humor uitstralen, was ik niet echt bang om ze onder handen te nemen. Ik had hiervoor nog nooit echt straatkunst gerestaureerd, maar ik denk dat ik het – dankzij de gedisciplineerde aanpak die ik heb meegekregen vanuit mijn opleiding – vrij snel onder de knie had. Je hebt natuurlijk ook heel realistische straatkunst, dat zou een stuk moeilijker te restaureren zijn.
Kun je straatkunst eigenlijk wel echt restaureren? En zo ja, door wie zou dat dan moeten worden gedaan?
Het ‘officiële’ antwoord is nee. Graffiti- en post-graffitikunstenaars staan vaak ook vrij negatief tegenover restauratie. Ze voegen bijvoorbeeld veel liever iets toe aan hun oorspronkelijke werk, of ze willen iets compleet nieuws maken. Maar ondertussen zijn de opdrachtgevers – een zakelijke klant, een wijk – misschien wel gehecht geraakt aan het stuk in zijn oorspronkelijke vorm. Dat kan soms lastig zijn.
Het is ook belangrijk om je te realiseren dat straatkunst organisch is, zeker in vergelijking met de traditionele schilderijen op doek die je in musea ziet. Je kunt straatkunst aanraken en ruiken, en het verweringsproces maakt deel uit van de natuurlijke levenscyclus van het werk. Na een tijdje verandert een straatkunstwerk in een oud, gerimpeld omaatje. En als het niet vervaagt, wordt het wel overschilderd, ‘verplaatst’ of verwijderd door schoonmakers. Aan de andere kant is straatkunst ook goedkoop om te produceren, in tegenstelling tot bijvoorbeeld neomuralisme of meer traditionele kunstwerken in de openbare ruimte. Dat soort kunst kun je beschermen met een waslaag of andere dure technieken.
Kreeg je commentaar van voorbijgangers?
Toen we hier overdag aan het werk waren, stopten een paar mensen voor een praatje. En ze waren allemaal erg aardig en complimenteus. Sommigen mensen waren ook nieuwsgierig, en wilden weten wat we precies aan het doen waren. Toen ik uitlegde dat we bestaande kunstwerken aan het restaureren waren, zei een van hen: ‘Wat goed, ik weet nog dat ik een artikel over deze stukken heb gelezen.’
Toen het donker werd, kregen we wel een paar keer bezoek van de politie en de luchthavenbeveiliging. Maar gelukkig hadden we onze toestemmingsbrief. Toen de politie eenmaal doorhad dat we geen vandalen waren, kregen we zelfs nog een compliment over de kunstwerken.
Wat maakt dit project bijzonder?
Wij zijn heel dankbaar voor deze kans, want vanaf november heeft SAMA voor het eerst een collectiebeheerder. Een deel van haar taak zal bestaan uit het documenteren van al deze processen en hoe ze worden toegepast op straatkunst. We werken ook aan een straatkunstaudiotour in twee talen (Nederlands en Engels) die gratis beschikbaar zal worden gesteld aan SPOT-leden, zodat iedereen de Schiphol-collectie zelf kan gaan verkennen.
Video uit 2018: Office Walk With a Twist
